Begeleiding van situaties waarin kinderen de cirkel niet compleet krijgen. In het blog over autisme en gedrag heb ik jullie gevraagd om mooie, moeilijke, leuke of vervelende situaties te beschrijven die jullie hebben meegemaakt met iemand met een autistisch persoon / kind in jullie omgeving. Een aantal van jullie heeft gereageerd en daar ben ik heel blij mee! Deze voorbeelden neem ik mee in dit blogbericht over begeleiding. In dit blog ga ik verder uitleg en tips geven voor de begeleiding van situaties waarin een kind met autisme de cirkel (informatie-situatie-interpretatie-reactie) niet compleet krijgt.

De complete cirkel

Ik begin even met het geheugen op te frissen:

Informatie: Er komt informatie binnen via de zintuigen. Er worden ‘lijntjes’ aangemaakt in de hersenen, deze lijntjes verbinden tegelijk, op de juiste manier, en in de juiste volgorde de verschillende delen van de hersenen. De lijntjes komen in een mooie cirkel terecht en de volgende processen vinden in de juiste volgorde plaats:

Situatie: Doordat de hersenen de lijntjes op de juiste manier verbinden, ziet/ hoort/ ruikt/ voelt/ proeft een persoon een bepaalde situatie. De hersenen maken van alle informatie een compleet plaatje. Als het plaatje compleet gemaakt is, zorgen de hersenen ervoor dat er wordt ingezoomd op wat er belangrijk is op dat moment. De rest wordt naar de achtergrond geplaatst.

Interpretatie: De hersenen geven een bepaalde interpretatie aan de situatie. Door de complete informatie en de overzichtelijke situatie wordt er in de meeste gevallen een juiste interpretatie gegeven. De interpretatie komt ook tot stand in samenwerking met het geheugen. Hierin liggen bepaalde situaties en informatie opgeslagen die kunnen worden opgevraagd.

Reactie: Als de situatie op de juiste manier geïnterpreteerd is, ontstaat er een passende reactie.

Doordat er bij kinderen met autisme vaak lijntjes met elkaar in de knoop komen, komt de informatie soms op een verkeerd punt het bovenstaande proces binnen. Soms komen er twee lijntjes tegelijk op een bepaald punt binnen en die worden dan verkeerd gekoppeld. Op die manier worden er incomplete of verkeerde cirkeltjes opgeslagen in het geheugen. Daarnaast reageren kinderen daardoor vaak op een ongepaste manier. Nu is de vraag:

Hoe zorgen we ervoor dat de lijntjes niet in de knoop komen en dat het cirkeltje goed gevormd wordt zodat het op de juiste manier het geheugen in kan en er passende reacties ontstaan? Wat is de beste begeleiding?

Voorbeeld

Een voorbeeld dat mij is toegestuurd, gaat over een meisje met autisme dat samen met haar ouders op bezoek ging bij kennissen, bij binnenkomst kneep ze haar neus dicht en zei dat het stonk. Voor de ouders was dit gênant. Ik heb dit voorbeeld enigszins aangepast voor een complete tekening en duidelijke uitleg. Zie bovenstaande tekening. Wat gebeurde hier?

De informatie die binnenkwam bij het meisje was een vervelende geur. Daarnaast komt er nog andere informatie binnen, zoals bijvoorbeeld geluid van een tv, spelende kinderen, de geur van een plant, een schilderij aan de muur etc. De lijntjes in de hersenen raken in de war.

Van informatie is het lijntje binnengekomen bij reactie: “Het stinkt.” Voor de ouders is dit gênant en het kind komt over als slecht opgevoed of asociaal. Maar als je kijkt naar het cirkeltje, is het heel logisch dat het kind geen passende houding aanneemt. Ze heeft de situatie niet overzien en dus ook niet geïnterpreteerd dat de geur van de kattenbak komt.  De ouders van dit meisje lopen nu het risico dat ze het cirkeltje ‘verkeerd’ opslaat en nooit meer naar dat huis wilt want: “Dit huis stinkt.”

Boekentip:

Begeleiding: tekeningen maken

In een reactie van een vorig blogbericht gaf iemand aan dat ze altijd de situatie tekenen met hun kind. Dit is een hele goede manier om de situatie voor het kind duidelijk te maken en het cirkeltje rond te krijgen. Sommige kinderen met autisme, hebben geen behoefte aan tekenen, daar kun je het ook gewoon tegen vertellen.

Om jullie te helpen heb ik hieronder getekend hoe je de situatie van hierboven kan uittekenen voor het kind.

Wanneer je de tekening maakt, kun je de situatie op de volgende manier met het kind bespreken:

1. “Jij vindt dat het hier stinkt, je ruikt een vervelende geur.”
2. “We zijn in het huis van onze vrienden en ze hebben hier katten, de katten hebben net gepoept op de kattenbak.”
3. “Wat jij ruikt is de kattenbak, niet het huis.”
4. “Het is niet aardig om te zeggen dat het stinkt, je mag het wel in je hoofd denken (dat doe ik ook).”
5. “Je mag kiezen wat je wilt doen: in een andere kamer gaan spelen waar het niet stinkt, het raam open zetten en hier blijven spelen of samen de kattenbak verschonen.”

Zoals je ziet in de tekening kan je een groene cirkel zetten om wat er wel mag / klopt, en een rood kruis door wat niet mag / klopt. Dat maakt het nog duidelijker.

Reacties van lezers – begeleiding

• Bang van vuur: Dit meisje is heel hard gaan gillen toen de pan overkookte, ze heeft een angststoornis ontwikkeld voor vuur. In haar geheugen ligt het volgende cirkeltje opgeslagen:  Informatie: vuur. Interpretatie: brand. Reactie: gillen. Zij heeft hierin de situatie overgeslagen. De vraag is wanneer zij dit cirkeltje heeft opgeslagen en hoe zij dus een angststoornis voor vuur heeft ontwikkeld. Pas dan kan je daar samen met haar een nieuw cirkeltje voor in de plaats zetten door bijvoorbeeld een tekening.
• Hoedenplank: Een kindje vraagt: “Wat is de plank achterin de auto?” waarop haar moeder zegt: “Een hoedenplank.” De reactie van het kind was: “Waren alle mensen dan kaal, dat ze allemaal een hoed droegen?” Dit is echt een geweldig voorbeeld! Het kind heeft gelijk! Een hoedenplank is voor hoeden, maar niet omdat mensen kaal waren, maar doordat het dak te laag was in de meeste auto’s. Misschien heeft dit kind al een cirkeltje in zijn geheugen dat mensen die kaal zijn, een hoed dragen?!
• Omstoten: Een jongen zet iets in de kast en tegelijkertijd valt er iets om (hij stoot dit om). Zijn reactie is: “Dat is niet mijn schuld.” Hij heeft als informatie binnen gekregen dat hij iets in de kast zet en hij hoort dat er iets valt. Hij slaat situatie over: namelijk dat zijn arm het beeldje raakte dat in de kast stond. Ook komt het lijntje dus niet langs interpretatie: Dat hij het beeldje omstootte. Om dit voor hem duidelijk te maken zou je een tekening kunnen maken met: 1. Informatie: Iets in de kast zetten en horen dat er iets valt. 2. Situatie: Je arm raakte het beeldje. 3. Interpretatie: Jij raakte het beeldje dus het is jouw schuld, maar je deed het niet expres. 4. Reactie: Je zegt “Sorry, ik deed het niet expres.” 5. Alternatief: We zetten het beeldje terug en de situatie is opgelost.

WhatsApp Coaching voor persoonlijke vragen!

Heb je na het lezen van de informatie op de website nog een persoonlijke vraag? Ik (Jonneke Koekhoven) maak graag tijd om samen dieper in te gaan op een situatie. Kijk voor meer informatie op de pagina over WhatsApp Coaching!

Lees ook:

Autisme: Hoe zit het nou écht?! Deel 1 Zintuigen
Autisme: Hoe zit het nou écht?! Deel 2 Hersenen
Autisme: Hoe zit het nou écht?! Deel 3 Gedrag
Autisme: Hoe zit het nou écht?! Deel 5 Ontwikkeling